امیرترقی نژاد

"با توجه به اين كه چند بخش در بحث كتاب فعال هستند به نظر مي‌ر‌سد قيمت تمام شده كتاب حدود 10تا 15 درصد افزايش پيدا ‌كند."این بخشی از صحبت محسن پرویز معاون سابق فرهنگی وزارت ارشاد است که در مورد تأثير هدفمندكردن يارانه‌ها بر صنعت چاپ و نشرسخن گفته ،اما این سخنان در حالی بیان می شود که بهمن دری معاون حال حاضر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد براین اعتقاد است که با برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته و با توجه به اينكه حوزه فرهنگ از پيشگامان اجراي اين طرح (با حذف يارانه‌هاي كاغذ از سال 86) به شمار مي‌آيد قطعا شاهد افزايش قيمت كتاب‌ها نخواهيم بود.

وي طرح هدفمندكردن يارانه‌ها را طرحي ملي و الگوي مناسب براي منطقه و حتي كشورهاي ديگر می داند ومی گوید: جزء معدود كشورهاي هستيم كه اين طرح را دراين سطح اجرا مي‌كنيم و در حقيقت هدفمندسازي يارانه‌ها در راستاي اجرايي شدن سند چشم‌انداز 1404صورت مي‌گيرد و عزمي ملي مي‌طلبد.

دری خاطر نشان كرد: همانگونه احتمال افزايش قيمت برخي كالا را خواهيم داشت موج كاهش قيمت‌ها را نيز در برخي اقلام شاهد خواهيم بود و در نهايت پ‍يش‌بيني مي‌شود كه بزودي به يك دوره ثبات ايده‌آل برسيم و اين طرح ملي با موفقيت كامل رو به رو شود.

وی صرفه‌جويي و درست مصرف كردن را از پي‍امدهاي اين طرح دانست و گفت: صنعت چا‍پ و نشر كشور آمادگي لازم را براي سربلند بيرون آمدن از اين آزمون دارد و قطعا با ابزارهاي كنترل بازار مي‌توانيم جلوي افزايش قيمت احتمالي را گرفته و حتي شاهد كاهش آنها باشيم.

وي اعتبار درنظر گرفته شده براي خريد كتاب‌ها و تغيير در آيين‌نامه خريد كتاب را از ابزار و محورهاي كنترل قيمت كتاب عنوان كرد و گفت: بودجه 200ميليارد ريالي خريد كتاب و تغيير شيوه خريد در كميته خريد مي‌تواند اقدام حمايتي مناسبي براي كاهش قيمت كتاب‌ها نيز باشد.

اما به گفته پرويزمعاون وقت وزارت ارشاد ، كاغذهايي كه ناشران هم اكنون تهيه مي‌كنند، آزاد است و ديگر چيزي به اسم كاغذ دولتي وجود ندارد ؛ به نظر مي‌رسد اولين جايي كه يارانه به شكل مستقيم از آن جابه‌جا شد و قرار شد با روش‌هاي غيرمستقيم به سيستم بازگردد ، بحث يارانه كاغذ بود، به اين ترتيب برداشته شدن يارانه مستقيم كاغذ موضوعي ندارد، چرا كه از اين باب تاثيرگذاري مستقيم اتفاق نمي‌افتد.

به گزارش فارس،وي با اشاره به اينكه موضوع دوم تأثيرگذاري برداشته شدن يارانه‌ها بر سوخت و حامل‌هاي انرژي است، اظهار داشت: همان‌طور كه هدفمندي يارانه‌ها در سايرحوزه‌ها تأثيرگذار است، مي‌تواند باعث افزايش در نرخ خدمات شود؛ در حوزه خدمات چاپ نيز اين اثرگذاري اتفاق مي‌افتد و طبيعي است كه مانند ساير حوزه‌ها يك افزايش قيمت را در خدمات حوزه مرتبط با نشر ببينيم، البته اگر كنترل درستي صورت گيرد، همان‌گونه كه در ساير حوزه‌ها دولت در اين روزها نقش بسيار خوبي را ايفا كرده و مانع از افزايش قيمت‌هاي كاذب شده، اگر در حوزه كتاب هم اين اتفاق بيافتد، شايد 15يا 10 درصد افزايش قيمت در خدمات اتفاق افتد، كه نقش آن در قيمت پشت جلد كتاب نبايد بيش از 5 تا 4 درصد باشد و اين مسئله مشروط بر آن است كه دولت بتواند با مشاركت اتحاديه‌هاي انجمن‌هاي مربوطه به شكل جدي كنترل خود را انجام دهد.

پرويز در ادامه درباره اينكه آيا هدفمندكردن يارانه‌ها باعث افزايش قيمت خواهد شد يا خير، تصريح كرد: قيمت تمام شده كتاب با قيمتي كه پشت جلد توسط ناشران درج مي‌شود با هم منطبق نيست و ناشران قيمت پشت جلد را حدود 2/5 تا 3 برابر قيمت تمام شده، تعيين مي‌كنند.

رئيس هيئت مؤسس انجمن قلم افزود: قيمت تمام شده كتاب ممكن است بين 15-10 درصد افزايش پيدا كند، چرا كه بخشي از هزينه‌ها مربوط به خدمات است و بالطبع دستگاه‌هاي يك چاپخانه با برق كار مي‌كنند، اگر قرار باشد نرخ برق افزايش پيدا كند، طبيعتأ نرخ تمام شده كار چاپخانه هم افزايش پيدا مي‌كند.

پرويز ابراز داشت: در حوزه صحافي نيز مانند همين اتفاق رخ مي‌دهد زيرا افزايش قيمت در اين حوزه‌ها قرار نيست بالا باشد ؛ همه قيمت‌‌ها مانند چاپ و صحافي هم مربوط به قيمت حامل‌هاي انرژي نيست، بلكه پول برق دستگاه ‌ها ، جزئي از هزينه‌هاي تمام شده آنهاست.

وي با اشاره به موضوع حمل و نقل كتاب‌ها تأكيد كرد: موضوع ديگر بحث حمل و نقل كتاب‌هاست، حمل و نقل كاغذ مورد نياز در شاخه كتاب و مانند آن مطرح است، به نظر بنده قاعدتأ قيمت تمام شده، حدود 10تا 15 درصد افزايش پيدا مي‌كند.

پرويز خاطرنشان كرد: البته اين اعداد و ارقام يك حساب ذهني است و قاعده بر اين است كه همانند ديگرحوزه‌ها، در حوزه نشر هم بايد با اتحاديه‌ها و انجمن‌هاي مربوطه نشست‌هايي برپا شود و قيمت واقعي كالاها را استخراج كنند و تأثير برداشته شدن يارانه‌ها را بر افزايش قيمت محاسبه كنند، اگر اين اتفاق در حوزه نشر هم رخ دهد تا دولت با همكاري بخش خصوصي، بتواند ميزان افزايش قيمت را محاسبه و بر اين موضوع نظارت كند، در اين صورت افراد سودجو نمي‌توانند از اين شرايط سوءاستفاده كرده و بي‌دليل شاهد جهش قيمت كتاب باشيم.

در این ارتباط مدير عامل انتشارات سوره مهرمی گوید: برخي از طرح‌ها همچون، طراحي كارت‌هاي اعتباري و يا ارائه بن كتاب مي‌تواند به مخاطبان كتاب براي خريد كمك كند، همانگونه كه در حوزه سوخت كمك‌هايي صورت مي‌گيرد بايد در حوزه كتاب هم تغييراتي انجام داد.

محمد حمزه‌زاده اظهارمی دارد: گمان مي‌كنم حوزه نشر همانند ديگر حوزه‌ها كه تصميماتي براي آنها در حوزه اقتصاد گرفته شده در ابتدا دچار شوك اوليه در بازار شود و به دليل نگراني‌هاي اقتصادي مخاطبان كتاب، اين حوزه با افت خريد مواجه شود، اما فكر مي‌كنم اين دوران كوتاه بوده و به سرعت سپري شود و با ورود نقدينگي در سبد خانوار‌ها در مجموع شاهد رونق خريد كتاب باشيم.

وي ادامه داد: البته براي سهولت در اين امر دست اندركاران اقتصاد كتاب با توجه به شرايط فعلي، بايد طرح‌هايي را اجرا كنند كه كتاب در سبد خانوار قرار گيرد، اما در مجموع با اجراي اين طرح موافق و به شرايط خوشبين هستم.

حمزه‌زاده در پاسخ به اين سوال كه، قيمت‌ها پس از هدفمندي يارانه‌ها افزايش پيدا مي‌كند يا خير، اظهار داشت: در حال حاضر دليلي براي افزايش قيمت‌ها وجود ندارد، البته با توجه به گفته برخي افراد فني حتي اقلام صنعت چاپ هم دچار افزايش قيمت شده، اما تا اين لحظه هيچ مسئله‌اي وجود ندارد كه منجر به افزايش قيمت كتاب شود، به ويژه كه ناشران افراد محتاطي هستند چرا كه بازار خود را با افزايش حساب نشده قيمت‌ها به خطر نمي‌اندازند.

مديرعامل انتشارات سوره مهر درباره بن‌هاي خريد كتاب و نحوه ارائه آنها پس از اجراي اين طرح، اضافه كرد: درباره ارائه اين بن‌ها دولت كه مجري اين امر است بايد پاسخگو باشد، اما به عقيده بنده برخي از طرح‌ها همچون، طراحي كارت‌هاي اعتباري و يا ارائه بن كتاب مي‌تواند به مخاطبان كتاب براي خريد كمك كند، همانگونه كه در حوزه سوخت كمك‌هايي صورت مي‌گيرد بايد در حوزه كتاب هم تغييراتي انجام داد.

معاون انتشارات اميركبير نیز می گوید: هدفمندي يارانه‌ها سبب توليد آثار فاخر هم به لحاظ شكل، طراحي و زيباسازي مي‌شود و هم به لحاظ محتوا توليد آثار به سوي نياز جامعه حركت مي‌كند.

سعيد كرمي به فارس گفته است: هدفمندي يارانه‌ها واقعيتي است كه جامعه دير يا زود بايد با آن مواجه مي‌شد و آن را به عنوان يك هدف عالي براي رشد و توسعه كشور مي‌پذيرفت.

كرمي در ادامه خاطرنشان كرد: هم اكنون كه كشور در شرايط مناسبي قرار دارد و مجموعه دولت و تمامي كشور عزم خود را بر سوق‌دادن يارانه‌ها به سمت‌و‌سويي هستند كه از حالت بي نظمي خارج شده و نظام‌مند شود، به عقيده بنده بايد اين حركت را به هر شكل و نوعي حمايت كرد.

معاون علمي فرهنگي انتشارات امير كبير در اين راستا افزود: واقعيت آن است كه در حوزه نشر و كتاب نيز هدفمندي يارانه‌ها اتفاقي ‌است كه مي‌تواند بر حوزه كيفي كتاب تأثير بسزايي داشته باشد، تا به حال ناشراني وجود داشتند كه براي بالا بردن آمار كتاب و كسب امتيازهاي خاص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و ديگر ارگان‌ها، كتاب منتشر مي‌كردند، اما امروز با هدفمندي يارانه‌ها و با توجه به اينكه مخاطبان خاص حوزه كتاب، فرهيختگان و دانشجويان هستند، ناشران نيز تلاش مي‌كنند كه از نشر كتاب‌هاي غيرمفيد و سري زني جلوگيري كنند و به سمت نشر كتاب‌هاي فاخر و با كيفيت بالا و كتاب‌هايي روند كه بتواند پاسخگوي نياز حوزه عمومي جامعه و هم نخبگان جامعه باشد.

كرمي با اشاره به مهم‌ترين تأثير هدفمندي يارانه‌ها بر حوزه نشر ابراز داشت: مهم‌ترين تأثير هدفمندي يارانه‌ها بر حوزه نشر سبب آن مي‌شود كه آثار توليدي هم به لحاظ شكل، طراحي و زيباسازي كتاب و ابعاد سخت‌افزاري آن جذاب و زيبا شود و هم به لحاظ محتوا توليد آثار به سوي نياز جامعه حركت كند.

معاون علمي فرهنگي انتشارات اميركبير با بيان آفت‌ هدفمندي يارانه‌ها بر روند نشر كشور عنوان كرد: آفتي كه ممكن است، حوزه نشر را در برابر هدفمندي يارانه‌ها تهديد كند، آن است كه بايد نظارت جدي بر حوزه كاغذ و مقوا وجود داشته باشد و نظارت در اين حوزه هم بايد همانند ساير حوزه‌هاي اقتصادي ملموس براي افراد مانند پوشاك و خوراك جدي باشد تا بي‌جهت قيمت‌ها افزايش پيدا نكند كه اين امر موجب افزايش قيمت‌ كتاب خواهد شد و در اين صورت مردم از خريد كتاب‌هاي فاخر پرهيز خواهند كرد.

وي با اشاره به اينكه هدفمندي يارانه‌ها باعث افزاش قيمت‌ها خواهد شد يا خير، اظهار داشت: مهم‌ترين مؤلفه در افزايش قيمت‌ها اين است كه با اقتصاد نمي‌توان به صورت تك‌نگاري و جزيره‌اي برخورد كرد، بلكه اقتصاد در تمام ابعاد تنيده شده است، به اين معنا كه فرهنگ را نمي‌توان بدون اقتصاد بحث كرد و بالعكس، قطعأ اگر افزايش قيمت‌ در حوزه‌هاي مختلفي وجود داشته باشد، بر قراردادهاي بسته‌شده با مؤلفان، حوزه كاغذ و چاپ نيز تأثير خواهد گذاشت و همه با هم افزايش پيدا مي‌كنند.

كرمي افزود: معتقدم اگر سامانه جدي نظارتي وجود داشته باشد، افزايش غير معقولي در حوزه كتاب نخواهيم داشت و به نظر بنده افزايش قيمت در اين زمينه بالا و اساسي نخواهد بود و معتقدم مهم‌ترين عامل كنترل اين افزايش قيمت، جدي گرفتن حوزه كاغذ و مقواست كه اتحاديه كاغذ و مقوا بايد نظارت جدي را بر فروشندگان داشته ‌باشد تا رشد قيمت غير معمول كاغذ و كتاب در كشور رخ ندهد.

معاون علمي فرهنگي انتشارات اميركبير با اشاره به وضعيت بن‌هاي خريد كتاب پس از هدفمندي يارانه‌ها، اظهارداشت: اين سؤال را بايد مسئولان امر پاسخگو باشند، اما معتقدم تحويل بن كتاب به افراد و تبديل آن به پول روند مناسبي نيست، بن كتاب بايد به دانشجويان، اساتيد، پژوهشگران و مانند اينها داده شود و اگر ضابطه‌مند باشد، قطعأ مي‌تواند مفيد واقع شود، همانند ارائه كارت‌هاي اعتباري كه در حوزه‌هاي ديگر صورت مي‌گيرد، در اين حوزه‌ هم مي‌تواند انجام شود، اما اينكه تمام افراد داراي بن كتاب باشند، فرهنگ معقولي نيست.

مدیرعامل خانه کتاب هم در این مورد می گوید:شوک جدی با هدفمندکردن یارانه‌ها بر صنعت چاپ و نشر کشور وارد نخواهد شد.

علی شجاعی‌صائینبه فارس می گوید: خوشبختانه صنعت نشر اولین بخش از صنایع کشور است که به استقبال هدفمند کردن یارانه‌ها رفت، از سال 85 یارانه مربوط کاغذ و فیلم و زینگ حذف شد، این یارانه در واقع به ناشران تعلق می‌گرفت، اما با اهداء کارت الکترونیک خرید کتاب به مخاطبان این یارانه به مخاطبان پرداخت می‌شود.

وی ادامه داد: البته طبیعی است که اگر بنا بود، این اقدام آثار مثبت و منفی در قیمت و شمارگان کتاب داشته باشد، شاید طی سالیان گذشته بخش عمده‌ای از این آثار را در صنعت مشاهده می‌کردیم، انتظار نمی‌رود با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها عوامل مستقیم صنعت نشر شاهد تحول جدی باشند.

شجاعی صائین در این راستا افزود: ممکن است سایر عوامل غیرمستقیم همانند افزایش هزینه‌های انرژی و حامل‌های انرژی و افزایش دستمزد، تا اندازه‌ای بر صنعت نشر تاثیرگذار باشد، اما چهار سالی است صنعت نشر خود را با بخش اصلی که به کاغذ و فیلم مربوط می‌شود، تطبیق داده و در این زمینه جزء اولین بخش‌های صنعتی است که این مسئله را در پنج ساله گذشته اجرا می‌کند.

مدیرعامل خانه کتاب در ادامه خاطرنشان کرد: طبیعی است که شوک جدی وارد صنعت چاپ و نشر کشور نخواهد شد و صنعت نشر به خوبی از عهده این مسئله برخواهد آمد، همچنان که طی چهار، پنج سال گذشته که این موضوع در این بخش محقق شد و یارانه کاغذ و فیلم حذف شد، افزایش قیمت در این بخش درحد تورم سالیانه بود.

به گفته وی، در چهار سال گذشته بیشترین میزان عناوین منتشر شده در کشور را در بخش تألیف شاهد بودیم، چرا که بیش از ده هزار عنوان اثر چاپ و افزایش اندکی هم در شمارگان ایجاد شد که به هرحال بخشی از آن ناشی از حذف یارانه کاغذ و واقعی شدن شمارگان است.

شجاعی صائین ادامه داد: ممکن است عوامل دیگری در این مسئله دخیل باشند، اما به هر صورت ما شاهد افزایش تعداد عناوین، بویژه در حوزه تألیف هستیم و این مسئله نشان از آْن دارد که صنعت نشر خوشبختانه از عهده این مسئله به خوبی برآمده و عوامل دست اندرکار در این صنعت از مدیران و سیاستگذاران فرهنگی گرفته تا ناشران، توانسته‌اند این مسئله را به خوبی مدیریت کنند.

مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به اینکه آیا قیمت‌ها با هدفمندکردن یارانه‌ها افزایش پیدا می‌کند یا خیر، اظهار داشت: هنگامی که یارانه کاغذ حذف شد، برخلاف نظر بسیاری از افراد که با بدبینی به این مسئله می‌نگریستند، میانگین افزایش قیمت‌ها در حد تورم سالیانه بود، تصور می‌کنم از این به بعد هم همین گونه باشد و افزایش چشمگیر و غیرطبیعی در قیمت کتاب رخ ندهد.

شجاعی صائین در ادامه با اشاره به اینکه آیا تغییری در روند ارائه بن‌های خرید کتاب پس از هدفمند کردن یارانه‌ها صورت می‌گیرد یا خیر، عنوان کرد: مؤسسه کتاب تنها مجری این پروژه است و سیاست‌گذاری در این زمینه بر عهده معاونت فرهنگی است، بالطبع اگر تغییری باشد از سوی معاونت فرهنگی وزارتخانه اعلام می‌شود، اما تغییر خاصی پیش‌بینی نشده و همچنان طبق روال گذشته این وضعیت ادامه خواهد داشت.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا